Avrupa Birliği’nin (AB) sınır koruma ajansı Frontex ve üye ülkelerinden Malta’nın Akdeniz’deki düzensiz göçmenlerin koordinatlarını Libyalı silahlı bir grupla paylaşarak, ülkeye zorla geri gönderilmelerini sağladığı iddia edildi.
Daha önce Yunanistan’ın geri itmelerini kanıtlarıyla ortaya koyan araştırmacı gazetecilik kuruluşlarından Lighthouse Reports, Le Monde, Der Spiegel, Malta Today, Al Jazeera ve SIRAJ ile ortaklaşa çalışmasına dair rapor yayımladı.
Rapordaki iddialara göre, Frontex ve Malta hükümeti Libya’dan Orta Akdeniz’e açılan, düzensiz göçmenleri taşıyan teknelerin koordinatlarını sistematik olarak Libyalı silahlı bir grupla paylaşıyor.
Wagner unsurlarıyla bağlantılı Tareq Bin Zeyad (TBZ) isimli grup, mayıstan beri bin kadar göçmeni bu yolla Libya’ya “geri çekti.” Bu kişiler verdikleri röportajlarda işkence, zorla çalıştırma ve fidye gibi muamelelere maruz kaldıklarını anlattı.
Raporda, 26 Temmuz’da Frontex uçağının mülteci teknesiyle ilgili acil durum çağrısı gönderdiği, TBZ’nin dakikalar içinde yanıt verdiği, yakındaki ülkeler olan İtalya, Malta ve Libya’nın arama kurtarma yetkililerin ise ancak bundan sonra haberdar edildiği ve hiçbirinin yardım göndermediği öne sürüldü.
Uçak bundan sonra bölgeden ayrılırken, TBZ’nin 6 saat sonra göçmenleri Libya’ya geri gönderdiği iddia edildi.
2 Ağustos’ta ise Malta hava kuvvetleri mensubu bir pilotun TBZ’ye koordinat verdiği, TBZ teknesinin birkaç saat sonra koordinatların yakınında olduğunun tespit edildiği öne sürüldü.
Raporda hem Frontex hem de Malta’nın koordinatları paylaşırken amaçlarının zor durumdaki insanlara yardım etmek olduğunu belirttiği ifade edilirken, şöyle denildi:
“Analiz ettiğimiz vakaların hepsinde daha güvenli seçenekler mevcuttu. Ticari gemiler, TBZ teknesinden çok daha yakında seyrediyordu. STK gemileri ya da Maltalı veya İtalyan sahil güvenlik görevlileri de yardım edebilirdi.”
Raporda uluslararası hukuk uzmanı Nora Markard’ın “Frontex, bu durumun bir kurtarmadan çok bir ‘kaçırma’ olduğunu biliyor.” ifadesine yer verildi.
Frontex’in Yunanistan’ın geri itmelerini örtbas ettiğini ortaya çıkarmışlardı
Frontex’in Yunanistan sahil güvenliğiyle birlikte dahil olduğu geri itme olaylarına ilişkin haberler, 2020’den itibaren uluslararası basında yer aldı. Bu haberlere göre, Yunan sahil güvenlik botları, Türkiye’den Yunanistan’a geçmek isteyen göçmenlerin botlarını engelleyip, zarar verip, hatta batırırken Frontex olanlara göz yumuyordu.
14 Ekim 2022’de Lighthouse Reports, yine Der Spiegel ve FragDenStaat ile ortaklaşa raporunda AB’nin Yolsuzlukla Mücadele Ofisi’nin (OLAF) Frontex ile ilgili tespitini ifşa etmişti.
Buna göre OLAF, Frontex’in üst düzey yetkililerinin Yunan sahil güvenliğinin göçmenleri Türk kara sularına geri itmelerini, kurumun temel haklardan sorumlu görevlilerinden sakladığını belirlemişti.
Orta Akdeniz’deki düzensiz göç sorunu
Avrupa’ya yönelik düzensiz göç akınında, Orta Akdeniz güzergahı, son yıllarda yoğun hareketlilik gözlenen rotalardan biri olarak öne çıkıyor.
Bu güzergahta denizde yardım çağrısı yapan düzensiz göçmenleri, AB ülkelerinin resmi görevlileri yerine genellikle Avrupa menşeli gönüllü STK’ler kurtarıyor.
Uluslararası Af Örgütü daha önceki açıklamalarında AB’nin Libya ile düzensiz göçmenlerin geri gönderilmesi için işbirliği yapmaması gerektiği, bu kişilerin güvenli bir ortama dönmediği, ülkeye girmelerinden sonra ağır insan hakları ihlallerine maruz kaldığını belirtmişti.
